آتشگاه اصفهان از بناهای تاریخی شهر اصفهان و سِدِه و از یادگارهای ایران باستان است. این مجموعه دارای پیشینه تاریخیِ طولانی میباشد در متون کهن از آن با نام دژ مهرین یاد شده است و اشارات بسیار به فرهنگ و تمدن دیرینهی شهرک باستانی مهرین و ماربین، نشانگر قدمت و اصالت این بنا است . آتشگاه اصفهان یکی از سه اثر قدیمی به جا مانده از دوران باستان و از نظر بزرگی سومین اثر موجود در شهر اصفهان میباشد .
این آتشکده یکی از ۷ آتشکده بزرگ و مهم دوران ساسانیان بوده است.
زمان ساخت بنا را قديم تر از عصر ساسانيان مي دانند. مطالعات مؤسسه (ايزمنو IZMEO) قدمت بناي آتشگاه را به دوران تمدن عيلام و حكومتي مي رساند كه انزان ناميده مي شده است. اين نظر را مطالعات و پژوهش هاي انجام شده بر روي آتشكده هاي بر جاي مانده از دوران ساساني در نطنز و كاشان و يزد و آذربايجان و نائين تأييد ميكنند چرا كه در آن روزگاران آتشكده ها را بر روي كوه يا بر فراز تپه نمي ساختند بلكه آتشكده ها در مكانهايي احداث مي شدند كه دسترسي به آنها آسان باشد بنابراين مي توان با قاطعيت آتشگاه اصفهان را نشانه اي از حضور تمدن هاي قديم تر از ساساني و سلسله هاي قبل از آن به شمار آورد.
از آنجا كه سازه بناي آتشگاه از خشت و گل است طبعاً در برابر عوارض طبيعي آسيب پذير بوده و دچار ضايعات فراواني شده است كه عمليات استحكام بخشي و مرمتي بر روي آن انجام شده است.
بنای آتشگاه آتشدانی بزرگ و مدور است با دریچه‌های متعدد , مجموعه ای است از ساختمانهای بزرگ و کوچک مکعب شکل که به صورتی بسیار باشکوه در کنار هم قرار گرفته اند. دیوارهای بلند و با پهنای زیاد برآورده با آجرهایی به طول و عرض 40 و ارتفاع 14 سانتی متر با ملاط گل و سنگ ریزه و نی‌های ساحل زاینده رود است. در لابه لای آن و تنظیمات هندسی و معماری این بنا آنرا در طول سالیانی زیاد استوار نگاه داشته است. پایه‌های بزرگ و خشتی بنا تقریبا از میانه تپه آتشگاه آغاز می‌شوند و در بالا به ستون‌هایی محکم تبدیل می‌شدند که در گذشته اتاق‌هایی نیز روی آنها قرار داشته‌است که به مرور زمان بخشی از آن از بین رفته است .
در بالاترین نقطه کوه بنایی استوانه ای قرار دارد که محل قرار گرفتن آتش مقدس بوده است. این آتشدان دارای 7 پنجره بزرگ قدی و یک در ورودی است که آتش درون آن از تمامی جهات قابل دید بوده است. ارتفاع ورودی آن به اندازه چند پله از سطوح اطراف است و بطور کامل بر تمامی مجموعه و کوه وقوف دارد , در داخل آن در بالای در و تمامی پنجره‌ها طاقچه‌هایی قرار دارند.
این مجموعه دارای اتاق‌ها و ساختمان‌هایی در 4 جهت تپه بوده که تا زیر اتاقک آتشگاه ادامه می‌یافته‌اند. در بافت ساختمانهای این بنا می‌توان سوراخ‌های زیادی را دید که به دست گنج‌یابان کنده شده‌است.
مجموعه آتشگاه اصفهان در طول تاریخ به عنوان یکی از جایگاه‌های آتش مقدس و در دوران‌های اخیر به دلیل موقعیت مذهبی و تفریحی همواره مورد توجه مردم اصفهان و اطراف بوده است .
آتشگاه اصفهان در سال 1330 به فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سالهای 1350تا 1353 بنای آتشکده در دوران پهلوی , مورد مرمت اساسی قرار گرفت و در اوایل دهه 60 به جهت جلوگیری از ایجاد صدمات و تخریب، درهای ورودی ساختمانهای آن بسته شد و بطور کامل استتار گردید.
امروزه بسیاری از نقاط آتشکده توسط عوامل طبیعی تخریب شده است و تقریبا نیمی از این مجموعه به طور کلی آسیب دیده و از آن قسمت چیزی به جز خاک پودر شده نمانده است. در طی همین سالهای گذشته چند قسمت از دیواره‌های آن توسط آب باران و عوامل دیگر کاملا فروریخته شده است.
در سالهای اخیر میراث فرهنگی اصفهان دکه ای برای فروش بلیت به گردشگران در پایین کوه دایر کرده است و شهرداری اصفهان در اقدامی در خور تحسین پارکی زیبا در کنار آن ایجاد کرده است. اما در مورد خود مجموعه و نگهداری آن هیچ اقدامی صورت نگرفته است.
عکس آتشگاه اصفهان :
عکس آتشگاه اصفهان , عکس آتشگاه اصفهان در پاییز
موقعیت جغرافیایی آتشگاه اصفهان روی نقشه :
