آموزش تعاریف پایه کوهنوردی

آموزش نکات و فواید ورزش کوهنوردی

کشور ایران با داشتن کوه های سر به فلک کشیده از استعدادهای خدادادی برای ورزش کوهنوردی برخوردار است ، کوهنوردی تجربیات جالبی را با خود به همراه داره که به شما انرژی و شادابی را در کنار تندرستی هدیه می‌دهد. افراد بسیار زیادی هستند که اگر قادر به سفر کردن نباشند، آخرهفته‌های خود را به کوهنوردی و پیمایش کوه‌های اطراف محل زندگی خود اختصاص می‌دهند.

آموزش تعاریف پایه کوهنوردی :

کوه (Mountain):
زمینی که نسبت به پیرامون خود به طور مشخصی برجسته تر بوده و دارای دامنه های شیب داری باشد. ارتفاع دقیقی برای آن تعریف نشده است ولی معمولاً زمین هایی که حدود ۶۰۰ متر از اطراف خود بلندتر باشند را کوه می نامند. کوه ها به سه شکل به وجود می آیند:

1. بر اثر چین خوردگی سطح زمین
2. بر اثر فرسایش
3. بر اثر فعالیت های آتشفشانی

اصطلاحات کوهنوردی : کوه
کوه ها : ۵۲%آسیا ، ۳۶ %آمریکای شمالی ، ۲۵%اروپا ، ۲۲%آمریکای جنوبی ، ۱۷%استرالیا ، ۳%آفریقا را پوشانده اند و روی هم رفته ۲۴%خشکی های زمین را شامل می شوند.

کوهنوردی چیست؟ به بالا و پایین رفتن به صورت پیاده از ارتفاعات طبیعی کوهنوردی گفته می شود.

تپه hill چیست ؟ به بلندی های با ارتفاع کمتر از ۶۰۰ متر تپه گفته می شود.

اصطلاحات کوهنوردی : قله چیست ؟ آیا انواع قله را میشناسید !؟

قله (Summit , Peak , Top):بلندترین نقطه هر کوه را قله می نامند. ممکن است در بالای برخی از کوه ها دو یا چند قله هم ارتفاع وجود داشته باشد. در کوه هایی که در رأس آن دو یا چند قله ی هم ارتفاع وجود دارد، قله بلندتر را قله ی اصلی و قله های کوتاه تر را قله ها ی فرعی می نامند.

• قله اصلی چیست : به بلندترین قله یک کوه قله اصلی گفته می شود.
• قله فرعی چیست : به سایر قلل در یک خط الراس قلل فرعی گفته می شود.

رشته کوه چیست : به زنجیره ای از کوه های به هم پیوسته رشته کوه گفته می شود.

یال چیست : به محل برخورد در دامنه های شیب دار در بالاترین نقطه تماس(شیب محدب و برآمده بین ۲ دره) یال گفته می شود.

خط الرأس (Divide):
به خط اصلی و بلندترین یال بین دو قله که محل تقسیم آب باران باشد، خط الرأس گفته می شود. واژه ی فارسی معادل آن آب پخشان است. خط الرأس اصلی محل تقسیم دو حوزه ی آب ریز جداگانه است. در حالی که خط الرأس فرعی با این که محل تقسیم آب است، اما آب های سرازیر شده از هر دو قسمت آن به یک حوضه ی آب ریز ریخته می شوند.

گردنه چیست ؟

پایینترین نقطه ی تماس بین دو کوه را گردنه مینامند.گردنه ممکن است محل عبور خودرو باشد، مانند گردنه ی قوچک در نزدیکی تهران، یا محل عبور راههای قدیمی باشد، مانند گردنه ی افجه بشم و یا مکانی باشد که فقط راه پیمایان از آن استفاده میکنند، مانند گردنه ی شانه کوه در منطقه تخت سلیمان.

دره چیست ؟

محل برخورد دو دامنه ی شیبدار را در پایینترین نقطه ی تماس دره مینامند. دره معمولا محل عبور آب به صورت فصلی یا دائمی است.

خط القعر چیست : به ژرف ترین نقاط بستر رودخانه یا دره خط القعر گفته می شود.

صخره چیست : به سنگ های یکپارچه و بزرگ که صعود با یک طناب ۴۰ متری ممکن باشد صخره گفته می شود.

دیواره چیست : به سنگ های یکپارچه و بزرگ که صعود با یک طناب ۴۰ متری ممکن نباشد دیواره گفته می شود.

راه پاکوب چیست : به مسیری که در اثر رفت و آمد کوهپیمایان و کوهنوردان ایجاد می شود(رچ) پاکوب گفته می شود.

راه مالرو چیست : به مسیرهای جهت رفت و آمد حیوانات اهلی مالرو گفته می شود.

جان پناه چیست : مکانی به اندازه یک اتاق کوچک و بعضا متوسط در ارتفاعات کوهستانی بنا شده و بعضی از کوهپیمایان و کوهنوردان از آن جهت استراحت موقت و ضروری استفاده میکنند و دارای هیچگونه امکاناتی نمی باشد.

پناهگاه :مکانی که دارای بنای ساختمانی متوسط تا بزرگ می باشد و در کوهپایه ها و ارتفاعات متوسط بنا شده است که کوهپیمایان و کوهنوردان از آن به عنوان محل استراحت استفاده
می کنند.

قرارگاه چیست : به پناهگاه مجهز به خدمه و امکانات اولیه ، آب ، برق و … قرارگاه گفته می شود.

زیگزاگ چیست : در شیب ها در جهت بالا و پایین به سمت چپ و رایت حرکت می کنیم تا شیب کم شود به این شیوه پیمایش زیگزاگ گفته می شود.

تراورس چیست (traverse) :

معنای تحت الفظی آن میان بر است اما تراورس یک کوه بدین مفهوم است که قله را از یک سمت صعود کرده و از سمت دیگر فرود آییم . غالبا تراورس یک قله را برجسته ترین اقدام روی یک کوه می دانند که از آن رضایت خاطری عمیق به انجام دهندگان آن دست می دهد. در صورتی که در زمان صعود یک کوه برای عبور از موانع به سمت راست یا چپ تغییر جهت دهیم (عبور عرضی در کوه) آنرا تراورس مسیر صعود گویند. هنگام تراورس میتوان از بغل پا استفاده کرد البته باید توجه داشت این نوع حرکت فشار زیادی به پا خصوص عضلات آورده و برای مدت زیادی نمیتوان از آن استفاده کرد

شن اسکی چیست : مسیری که در کوه دارای شن و ینگ های گوچک می باشد و در هنگام فرود می توان روی آن سر خورد و پایین آمد. به این شیوه حرکت شن اسکی گفته می شود.

نقاب چیست : توده ای از برف که به وسیله باد بر بالای کوه به صورت آویزان فشرده می شود و هرآن احتمال شکسته شدن و فرو ریختن آن می رود ( در سنگنوردی به بالاترین نقطه شیب معکوس گفته می شود) نقاب گفته می شود.

بیواک : به بیرون ماندن شبانه (در اصطلاحات تجهیزات لوازم کوهنوردی کیسه ای که هنگام شب مانی بر روی کیسه خواب جهت حقظ دما کشیده می شود ) بیواک گفته می شود.

بهمن چیست : به توده عظیم برف که در اثر فرو ریختن نقاب برفی یا ذوب شدن یا صدا در کوه بوجود می آید بهمن گفته می شود.

ارتفاع زدگی چیست : رقیق بودن هوا و کم رسیدن اکسیژن در ارتفاعات منجر به بیماری هایی می شود به این تغسسر حالت ارتفاع زدگی گفته می شود.

برف کوری : از جمله مشکلاتی که به دلیل عدم استفاده از عینک دودی مناسب در کوه ایجاد میشود برف کوری است.

چکاد ( قله):
بلندترین نقطه هرکوه را چکاد یا قله مینامند. دربالای برخی کوهها چنانچه دو یا چند چکاد تقریبا هم فراز وجود داشته باشد چکاد بلندتر، چکاد اصلی و چکاد کوتاه تر چکاد فرعی خوانده میشود.

انواع شکلهای یک قله:
شکلهای یک چکاد میتواند به یکی ا ز سه حالت زیر میباشد:

1. منفرد: ماننددماوند در البرزمرکزی یا فوجییاما در ژاپن
2. دم ماهی: دو قله تقریبا هم ارتفاع در نزدیکی یکدیگر مانند دوخواهران در البرزمرکزی یا کوه ماچاپوچار در پاکستان
3. چندگانه: چند قله در نزدیکی یکدیگر مانند هفت–خوانی درالبرز یا گراندژوراس در فرانسه

🔴 همچنین بخوانید :

آتشفشان:
کوهی معمولامخروطی شکل که در اثر روی هم انباشته شدن مواد گداخته ای که از روزنه ای به نام دهانه ی آتشفشان خارج گردیده است، پدید آمده باشد.کوه دماوند یک آتشفشان خاموش است.

باتولیت:
باتولیت توده ای است از سنگهای آذرین درونی به شکل گنبد یا مخروط. وسعت این توده ها بسیار زیاد است، به طوریکه می تواند وسعتی حدود١٠٠کیلومتر مربع و ژرفایی بین١٠ تا٣٠کیلومتر را دربرگیرد.
سنگهای رسوبی و دگرگون بخش بالایی باتولیتها را میپوشانند و در نتیجه ی فرسایش، باتولیت درسطح زمین آشکار میشود. کوهستان الوند یک باتولیت است.

صخره:
سنگ هایی یکپارچه و بزرگ را که بتوان حداکثر با یک طول طناب(۴۰متر) صعود نمود، صخرهمی گویند.

دیواره:
به مناطقی گفته می شود که دارای سنگ های یکپارچه با شیب زیاد بوده و بلندی آن بیش از یک طول طناب نیاز می باشد.

زیگزاگ:
به پیمایش هایی که در آنها جهت بالا رفتن و پایین آمدن به سمت چپ و راست حرکتمی کنیم تا شیب مسیر کاهش یابد.

شن اسکی:
به شیب های شنی که مقدار سنگ ریزه آن به اندازه ای کوچک است که کفش تا نیمه یا بیشتر در آن فرو می رود، گفته میشود.با رعایت کامل کلیه موارد ایمنی از این شیب ها عمدتا برای پایین آمدن استفاده می شود.

بیماری ارتفاع زدگی:
بیماری و حالتی خاص که بعضی افراد هنگامی که به ارتفاع مشخصی می رسند، به آن دچار و قادر به ادامه مسیر نمی باشند.از علایم آن سردرد، تهوع و در موارد حاد اِدم مغزی یا ریوی

کارگاه:
محلی که با بستن طناب و وسایل فنی به آن و خودمان می توانیم با اتکا به آن صعود یا فرود خود را ادامه دهیم.

هم هوایی:
بسر بردن موقت در ارتفاع بالا برای تطبیق دادن و آماده کردن بدن با ارتفاع زیاد جهت صعود یا صعودهای بعدی.

فرود (abseil)
پایین آمدن از شیب های تند با طناب

صعود (ascent)
بالاروی تا قله یک کوه ، بالا رفتن از یک دیواره و مانند آن

صعود همزمان (alpine fashion)
حرکت همزمان دو کوهنورد در شیبهای نسبتا ساده (مثلا در برف نوردی)

صعود پی در پی (chain climbing)
صعود چند قله به دنبال یکدیگر و بدون وقفه (روی یک خط الراس یا جدا از هم ) که در سالهای اخیر مورد توجه بسیار قرار گرفته است

روش سبک بار (alpine style)
به آن روش آلپی هم گفته اند. صعود به قله های بلند با یک حمله ، یعنی با یک حرکت ممتد از پای کار و بدون برگشت به پایین برای تجدید قوا و وسایل، و بدون کارگذاری طناب یا بارگاه ثابت

» روش محاصره ای (siege style) :
روش صعود یک قله یا دیواره با رفت و برگشت های متعدد روی مسیر و کار گذاشتن طناب ثابت و چادر در فواصل مختلف

» شناسایی (reconnaissance) :
برنامه کوهنوردی یا منطقه گردی با هدف بررسی امکان صعود یا مسیر یابی

» بارگاه ، چادرگاه (camp)
محل اقامت و قرار دادن وسایل در یک برنامه کوهنوردی بزرگ

» پایگاه (base camp)
نخستین بارگاه که در پایین کوه برقرار می شود و معمولا بزرگترین بارگاه و محل تدارکات رسانی برای بارگاه یا چادر های بالا تر است

» شب زده (be knighted)
گروه یا فردی که ضمن صعود یا بازگشت به شب برخورد میکند و مجبور به شب مانی می شوند،در مقابل آن شب مانی با برنامه است

» میسر یابی (route finding)
فن پیدا کردن راه صعود در کوه یا روی صخره ها می باشد و از اساسی ترین فنون کوهنوردی بشمار می رود

» مسیر نما topo (مخفف topographic picture)
عکس کوه یا صخره که روی آن مسیرها مشخص شده اند

پاکوب چیست ؟
راهی که در کوه بر اثر تکرار حرکت کوهنوردان درست شده است. کوهها و ارتفاعات ایران دارای مسیر هایی است که عمومأ بر اثر تردد زیاد کوهنوردان ایجاد شده و به آنها پاکوب یا مالرو می گویند که عموما دارای شیب مناسبی نیز هستند که بهترین مسیر برای صعود به قلل می باشند

» مسیر سنگی (rock climb)
مسیری بر یک صخره که صعود آن نیاز به طناب و کاربرد مهارتهای ویژه دارد

» مانع سنگی (barre rocheuse)
صخره یا توده سنگی پرشیب که معمولا ضمن پیش راهپیمایی با آنها برخورد می شود و دستیابی به بخشهای بالایی کوهستان را دشوار می سازد

» سنگ پیمایی scrambling
با دست و پا بالا رفتن،صعود صخره های شکسته و ساده که معمولا در آن نیاز به استفاده از طناب نیست.

🔴 همچنین بخوانید : بازتاب های زیبا در طبیعت

» شتر سواری
روش صعودی که در آن فرد پاهای خود را در دو سوی گرده یا یال بارک گذاشته و با کمک رانهاو دستها به جلو می رود

» سنگ کوتاه (Rock)
سنگهای بزرگ و یکپارچه ؛ تخته سنگهایی که دارای شیب تند بوده و کمتر از یک طول طناب ارتفاع دارند

» کلاهک overhang
(سطح سنگ یا یخی خیلی وسیع با شیب بیش از ۹۰ درجه ( شیب منفی

» طاق ، سقف roof
چنانچه کلاهک کاملا با زمین موازی و بصورت ۱۸۰ درجه باشد کلاهک کامل یا سقف خوانده می شود و حالتی شبیه به سقف یک اطاق پیدا دارد

» طاقچه ledge
محل تخت روی دیواره ، جایی که می توان روی آن ایستاد

» بزرو gangway
طاقچه شیبدار در عرض یک سطح سنگی . اگر شیب آن به سمت بیرون باشد یا دیواره بالای آن شیب منفی داشته باشد رد کردن آن بسار دشوار است .بزرو ها رامیتوان با قرار دادن یک دست و یک پا روی آن و خزیدن به بالا صعود کرد

» گیره hold
بر جستگی و فرورفتگی های سنگ که با گرفتن آنها یا پا گذاشتن روی آنها از سنگ بالا می روند

» لبه
گیره بلند و باریک شکاف، شکاف ها بسته به اندازه ، دارای نامهای مختلفی هستند. که به ترتیب اندازه : انگشتی، دستی، مشتی، بدنی، تنوره

» معبر، دهلیز و تنوره
مجرا و بریدگی های روی دیواره ها هستند

» تنوره (chimney)
بریدگی در یک صخره که پهن تر از شکاف و بارکتر از دهلیز است،یک انسان درون آن جا شود

» پاگستری (bridging)
باز کردن پاها و دست ها و فشار دادن آنها به دیواره دو سوی تنوره یا دو سطحی ها برای بالا رفتن

🔴 همچنین بخوانید :

» منقار سنگی ، برج سنگی ، سوزنی یا شاخک
سنگی که بصورت برجسته از صخره بیرون زده باشد و با دیواره موازی باشد منقار سنگی نامیده می شود اگر این سنگ برجسته اندازه بزرگی داشته باشد سوزنی یا شاخک و اگر اندازه آن خیلی بزرگ باشد مثلا حدود ۵۰ متر برج سنگی ( pinnacle) ستون سنگی که در بخشهای بالایی باریک می شود،نامیده می شود

» دماغه (nose)
لبه برآمده و کم وبیش عمود سنگ شبیه جرز دیوار . ممکن است فقط چند متر و یا صدها متر ارتفاع داشته باشد (مانند دماغه ال کاپیتان) سنگ-گوه ای که از تنوره بیرون زده و حالتی شبیه به یک لوله توپ پیدا کرده

» باد پناه (leeward)
سمتی از یال یا کوه که در مقابل وزش باد نیست

» واریزه (scree)
توده سست سنگ و شن در دامنه کوه یا درون دهلیزها ؛ که به آنها شن اسکی هم می گویند. این شیب ها دارای منبع شنی نرم بوده و پا درون آن فرو می رود. معمولا پایین آمدن از این شیب ها ساده است ولی بالا رفتن از آنها بسیار خسته کننده و باید تا حد امکان از صعود در این اجتناب نمایید چرا که با صرف انرژی زیاد مسافت کمی را خواهید پیمود . در این جور مکان ها باید جایی را انتخاب کرد تا شخص به عقب لیز نخورد، هنگام پایین آمدن از این نوع سطوح باید گام ها سریع و بدون مکث باشد، بصورتی که ابتدا پاشنه وارد شن شود

» تختگاه (plateau)
قسمت صاف روی دامنه یا کمرکش کوه

» چاک (rift)
دالان با دیواره های موازی و مستقیم

» سنگ چین ،منار cairn
توده سنگ که برای مشخص کردن راه یا قله روی هم چیده شده اند

» گدار
کم عمق ترین جای رود محل مناسب برای عبور از آب (با کفش و زاویه ۴۵ درجه) استفاده از طناب در صورت جریان تند

» تنداب (rapid)
بخشی از رودخانه که دارای شیب تند و ناگهانی است . رودخانه های زیرزمینی (در غارها) نیز ممکن است دارای تندآب باشد

» کارگاه ، نقطه حمایت (belay point)
محلی که نفر حمایت کننده از آنجا شخص صعود کننده را حمایت می کند

🔴 همچنین بخوانید :

» فرود آزاد (free abseil)
فرود از بالای یک کلاهک بصورتی که بدن در فضا معلق می شود

» آمفی تئاتر (amphitheatre)
اصطلاحی که در بریتانیا بکار می رود و به چال کوچکی اطلاق می شود که گرداگرد آن می توان سنگنوردی کرد

» گُرده (Arête – Flank):
یال هایی که شیب آن ها زیاد بوده و بیشتر از مناطق سنگی و صخره ای تشکیل شده باشند، گُرده نامیده می شود.

» صخره (Rock):
به سنگ هایی یکپارچه و بزرگ، که بتوان حداکثر با یک طول طناب آن را صعود نمود صخره می گویند.

» دیواره (Wall):
دیواره یا پرتگاه به مناطقی گفته می شود که دارای سنگ های یکپارچه با شیب زیاد بوده و برای صعود آن به بیش از یک طول طناب نیاز باشد.

» خط القَعر ((Thalweg(DE) , Valley Line (EN)):
ژرف ترین نقاط بستر یک رودخانه یا دره را خط القعر می نامند.

» یخ (Ice):
شکل جامد آب با تراکم تقریبی ۰٫۹گرم در هر سانتی متر مکعب به گونه ای که روی آب شناور می ماند. یخ همچنین به شکل بلورهای کوچک مانند برف ( Snow)، تگرگ (Hall) و یخ بندان (Frost) به وجود می آید.

» برف (Snow):
بخار آب موجود در درجه های زیر صفر به شکل بلورهای یخ با ساختاری ظریف و پر مانند تشکیل می شوند به نام برف. برف ممکن است به شکل بلورهای منفرد یا به صورت تکه های بزرگ که از طریق اختلاط تعداد زیادی بلور ایجاد شده بارش کند.

» نقاب (Cornice):
توده ای برفی که بر اثر وزش باد از بالای خط الراس یا یال جلوتر آمده باشد.

» پل برفی (Snow Bridge):
پل یا قوسی از برف و یخ معمولا در سطح یخچال تشکیل می شود. خطرناک بودن بعضی از آن ها ممکن است به اندازه یک تله برفی باشد.

🔷 جالبه بخوانید :

» برف گیجه (White – out) :
حالتی از گیجی که به علت ریزش شدید یا پوشش کامل برف همراه با توفان به انسان دست می دهد و انسان نمی تواند جهت را به درستی تشخیص دهد.

» برف چال / پهنه برف (Snow field):
چاله های کم عمق در نواحی کوهستانی و سرزمین های پرفراز که برف در آن انباشته شده و دارای سطحی تقریبا هموار هستند.

» یخرفت (Moraine):
خرده سنگ و مواد دیگری که بر اثر عمل یخچال های طبیعی بر جای می مانند را یخرفت گویند. یخرفت به گونه های کناری – میانی – زمینی و پایانه ای (پیشانی) تقسیم می شود.

» یخچال (Glacier):
رودخانه ای از توده یخ (گاهی به ضخامت ۳۰۰ متر) که از برف انباشته می شود. در سطح شیب دار بالای کوه ها یا گودال ها به وجود می آید. وزن برف باعث می شود تراکم این توده زیاد شود و به سوی دره های پایین تر به آرامی حرکت کند. سرعت آن از چند سانتی متر تا چند متر در روز متغیر است. حرکت یخچال بر روی زمین های ناصاف باعث به وجود آمدن شکاف های عمیق یا عوارضی چون یخشار و برج یخی روی سطح یخچال می شود.

» شکاف یخچالی (Crevasse):
شکافی عمیق در سطح یخچال که به سبب فشار داخلی یخچال به جلو پیشروی می کند. شکاف یخچالی یکی از خطرناک ترین خطرات در کوه نوردی است. بعضی از آن ها بوسیله پل برفی یا تله برفی پنهان می شوند.

» یخ چاک (Bergschrund):
فضایی گشاده بین دیواره ی سنگی و یخچال. این فضای گشاده وقتی به وجود می آید که یخ و برف موجود در یک سیرک یخچالی به طرف جلو به حرکت در آمده و مواد آن از دیواره سیرک جدا می گردد. این فضاها برای حرکت کوه نوردان اشکال ایجاد می کند. پای دیواره علم کوه و یخچال اسپیلت نمونه های یخ چاک در ایران است.

» تله برفی (Snow Trap):
برفی ناپایدار و کم ضخامت که روی شکاف های برفی را پوشانده و در صورت گام نهادن بر روی آن می شکند.

فعلا به دانستن همین اصطلاحات بسنده میکنیم ، شما به عنوان یک کوهنورد باید بدانید که یکی از مهم ترین فواید کوهنوردی برای همه سنین( به غیر از افرادی که با مشکلات قلبی، تنفسی و مفصلی روبه رو هستند)، تقویت روحیه و اعتماد به نفس است. خیلی ها، کوهنوردی را ورزش اراده می دانند. جایی که طبیعت به شما یاد می دهد چگونه از موانع طبیعی عبور کنید و برای مشکلات گوناگون آنی و آینده، راه حل های خلاقانه به دست آورید. این قابلیت، در کوه و کوهنوردی و تداوم آن، در جسم و روح کوهنورد تقویت می شود.

با آموزشهای بعدی کوهنوردی از مجله اینترنتی گالری با ما همراه باشید